„Nowy świat”, naczelny temat styczniowego koncertu symfonicznego, rozumieć można w dwojaki sposób. Z jednej strony oznacza utwory kompozytorów europejskich napisane w Stanach Zjednoczonych, z drugiej zaś – przedwojenny debiut jednego z najważniejszych twórców ubiegłego stulecia, którego dzieła otworzyły nieistniejące wcześniej światy dźwięków.
Takim pionierskim dziełem są wczesne Wariacje symfoniczne Witolda Lutosławskiego, wykonane po raz pierwszy w 1938 roku. Miały być pracą dyplomową twórcy, jednakże jego nauczyciel kompozycji uznał je za zbyt radykalne, Lutosławski przedstawił więc inny utwór. Wariacjami oficjalnie zadebiutował zaś w środowisku artystycznym II Rzeczypospolitej. To krótkie dzieło pokazuje już w zarodku najważniejsze elementy warsztatu kompozytora: z jednej strony barwną, migotliwą kolorystykę, z drugiej – zaplanowaną w najdrobniejszych szczegółach konstrukcję.
III Koncert fortepianowy Béli Bartóka powstawał pod koniec życia kompozytora, już podczas jego pobytu w Stanach Zjednoczonych. Dzieło zostało napisane jako prezent urodzinowy dla żony twórcy, pianistki Ditty Pásztory-Bartók. Jest lekkie w nastroju, momentami nawet radosne, w środkowej części zawiera też fragmenty określane jako „muzyka nocy”, czyli odcinki inspirowane odgłosami wydawanymi przez ulubione owady kompozytora. Solistą w utworze węgierskiego autora będzie Piotr Anderszewski, jeden z najbardziej cenionych interpretatorów jego twórczości.
IX Symfonia e-moll op. 95 „Z Nowego Świata” Antonína Dvořáka także powstała w Stanach Zjednoczonych. Kompozytor pełnił w tym czasie funkcję dyrektora National Conservatory of Music w Nowym Jorku, postanowił więc zaczerpnąć inspirację z pieśni negro spirituals i muzyki indiańskiej. Nie zacytował jednak żadnych oryginalnych amerykańskich melodii, a całość opracował w misterny sposób, stosując europejskie techniki kompozytorskie. Prawykonanie tego heroicznego w nastroju dzieła było jednym z największych triumfów kompozytorskich w karierze Dvořáka, a symfonia cieszy się od tego czasu niesłabnącą popularnością.
Koncert „Nowy świat” – wtorek – 7 stycznia 2020 – 19:00 – Narodowe Forum Muzyki – Wrocław
