„Refleksy ikony” odpowiadają jednemu z wymiarów mojej praktyki malarskiej, od wielu lat skierowanej ku złożonej estetyce ikony. Nie jest to nawiązanie tradycyjne ani kanoniczne, bowiem moja relacja z ikoną jest dynamiczna w swej istocie, i zbliżam się do niej, i dystansuję. Zawsze jednak to ikona i jej natura stanowią punkt odniesienia.
Tak o prezentacji swoich prac pisze Paweł Wyborski. I kontynuuje… „Refleksy ikony” wyrażają pewną przestrzeń znaczeniową, w ramach której mieszczą się zróżnicowane nawiązania do wybranych aspektów stylistyki ikony — od abstrakcyjnych materii po, wykorzystujące typowe dla ikony motywy treściowe, wizjery. Kategoria „refleksy” wyraża jednocześnie, mam nadzieję, pewną ambiwalentność i napięcie wbudowane w szerokie odwołanie do ikony, zawarta jest w niej jakaś znaczeniowa i wizualna migotliwość: ikonowość tych obrazów jest możliwością, może pojawiać się i znikać. Przywołując metaforę ikony jako okna (Paweł Florenski), refleks zdaje się przebłyskiem tej rzeczywistości, ku której okno jest skierowane. Jest on zatem mgnieniem tego ikonowego porządku, momentem jego prześwitywania na drugą stronę.
Na wystawę w Galerii Świdnickiego Ośrodka Kultury składają się prace z dwóch cykli: materii i wizjerów. Seria materie opiera się na nawiązaniu do ikony jako malowidła, malowanej struktury. Fascynującą okazała się w tym przypadku sama materia ikony: faktura, malatura, jej swoista cielesna powłoka, zniszczona, złocona, popękana, poprzecierana. Materie są z reguły realizacjami niefiguratywnymi, przejętymi ikoną jako artefaktem i skupionymi na świetle, z wszystkimi jego walorami właściwymi stylistyce ikony. W niektórych obrazach z tego cyklu zdarzają się jednak odwołania do właściwych ikonie figuracji, zwykle jednak są one przesłonięte i przetworzone. Wszystkie materie są podporządkowane są tematowi światła i jego swoistej fosforescentnej gry z czystym kolorem, polegającej na przesączaniu się i wyświecaniu na powierzchni malowidła.
Prace z cyklu wizjery są z kolei efektem wycinania otworów w obrazach oraz ich łączenia z typowymi motywami właściwymi estetyce ikony: twarzy czy oka. Wycinanie otworów stało się w tym przypadku kadrowaniem przestrzeni i sposobem na koncentrację spojrzenia. Otwór otworzył bowiem obraz na rzeczywistość spodu, drugiej strony, zakrytej, prowadząc do wnętrza, które budują kolejne warstwy obrazów zestawionych na sobie nawzajem. Powstaje w ten sposób ciąg obrazów, swoisty korytarz. Ta okienność staje się zupełnie dosłownym sposobem organizacji obrazu, dającym podgląd z jednego do następnego. Wizjery są z jednej strony obrazami w największym stopniu odpowiadającymi stylistyce ikony, z drugiej zaś, podjęły arcyciekawy temat sprawczości obrazu. Jest to wątek także bardzo tradycyjny, typowy dla religijności i zakorzeniony w ludowości — obrazy (ikony) żyją swoim odrębnym życiem, przynależą do innego porządku, ale w ten ludzki czasami się wtrącają: pośredniczą, pomagają, uzdrawiają. Przysłuchują się temu, co dzieje się dokoła, obserwują i podpatrują, skłonne do interwencji i wmieszania się w ludzkie sprawy. To jest właśnie dla mnie kluczowy wątek — ta milcząca obecność, która przy okazji odwraca zwyczajową relację, w której to człowiek ogląda obraz. Być może przeciwnie – to człowiek jest przez obraz oglądany. Wizjer jest oglądany, ale może też oglądać, podpatrywać od drugiej strony. Tym samym wizjery próbują opowiedzieć o możliwości symetrii: patrzenia na obraz i patrzenia przez obraz. Poprzez motyw oka, które jest reprezentacją patrzenia, wizjer ukierunkowany jest na widzenie z dwóch stron: oglądającego i oglądanego.
Paweł Wyborski – malarz i socjolog kultury. Autor pięćdziesięciu pięciu wystaw indywidualnych w kraju i za granicą (w Stanach Zjednoczonych, Holandii i Belgii). Brał udział w ponad dwudziestu wystawach zbiorowych (w Danii, Belgii, Francji, Stanach Zjednoczonych, Włoszech, Hiszpanii, Kazachstanie i Polsce). Wielokrotny laureat stypendium kulturalnego Miasta Gdańska oraz stypendium kulturalnego Prezydenta Starogardu Gdańskiego W 2020 roku finalista konkursowej wystawy „Beyond the Frame” w londyńskiej Orleans House Gallery. W tym samym roku zaproszony do międzynarodowego projektu „Nowa Ikona”, realizowanego przez warszawską Galerię Bohema przy wsparciu MKiDN. Laureat nagród za działalność artystyczną. Mieszka w Gdańsku. www.facebook.com/PawelWyborskiArt / instagram: @pawelwyborski_art
Wernisaż wystawy „Refleksy ikony” – piątek – 11 czerwca 2021 – godz. 18:00 – Świdnicki Ośrodek Kultury – Świdnica – wydarzenie odbędzie się zgodnie z aktualnymi zaleceniami i wytycznymi.
