Początkowo funkcja handlu masowego była realizowana w centralnym miejscu miasta – na placu przed kościołem, świątyniami chińskimi lub przed meczetem. W świetle rozwoju wielu gałęzi nauki i techniki, ewolucji społecznej ludzkości, centra handlowe stają się częścią miasta pionowego. Ponadto kreują mechanizmy kultury masowej.
W miastach średniowiecznych, gdzie przy centralnym placu (o kształcie prostokątnym lub owalnym), był usytuowany kościół z wieżą, jako punktem orientacyjnym osady oraz ważne instytucje miasta (np. siedziba burmistrza, banków, stacja dyliżansów, poczta), odbywał się okresowo wielki handel taki jak dziś w centrach handlowych. Był tak samo magnesem jak dziś galerie typu „mall”. Dodatkowo uatrakcyjniany przez wystąpienia cyrkowców, połykaczy ognia etc. Dziś mają miejsce podobne występy aktorów, piosenkarzy, a nawet widowiska polegające np. na pokazach walk rycerskich czy prezentacjach nowych samochodów. Stanowi to ewidentny przejaw postępu technicznego i kulturowego. Procesy te „napędzane” są modernizacją społeczeństwa, a szczególnie zjawiskiem globalizacji oraz przyspieszonego postępu technologicznego.
W zasadzie wszystkie centra handlowe mają charakter starego targowiska – historycznego rynku miasta zachodnioeuropejskiego. Nam projektantom znanego jako główny pasaż z jednym lub dwoma traktami handlowymi, nieraz przypominającym układ rynku konkretnego miasta, najczęściej tego na którego obrzeżu znajduje się dany kompleks handlowy. Klasycznym już tego przykładem jest centrum Handlowe „Korona” we Wrocławiu. W tym przypadku naniesiono na konstrukcję pasażów wewnętrznych zarys kamienic wrocławskiego Rynku. Także z rozmów o aktualnych elewacjach Placu Solnego we Wrocławiu, wynika, że są one jedynie wyobrażeniem kamienic tam funkcjonujących przed ich wyburzeniem rekonstruowanych na podstawie rycin oraz potrzeb i wytycznych nowej powojennej władzy. Taka sama zasada jest widoczna we wszystkich centrach handlowych funkcjonujących w krajach nowo wchodzących do UE, co niewątpliwe jest elementem akceptowania globalizacji. Poprzez systemy finansowania takich przedsięwzięć projektanci wybrani są przez daną sieć i wykonują projekt w oparciu o ścisłe wytyczne. Charakter globalnego działania sieci odbija się w poziomie kultury masowej w odbiorze zwyczajów, nowych zwyczajów czasem obce kulturowo. W Polsce pół żartem, pół serio mówi się o rozterkach między uczestnictwem w niedzielnym nabożeństwie a eskapad do centrum handlowego. Globalny charakter tych procesów w swej istocie wynika z celów natury ekonomicznej i politycznej, czyli z potrzeby utrzymania i rozszerzania stref wpływów.
Postęp w wielu gałęziach nauki i techniki jest i będzie w następnych latach niewyobrażalnie szybszy w porównaniu do dotychczasowej ewolucji społecznej ludzkości. Według raportu opublikowanego w roku 2008 przez Akademię Inżynierską USA podpisanego przez 18 ekspertów z wielu gałęzi nauki, postęp w następnych 50 latach będzie 30-krotne szybszy niż w minionym półwieczu. Zmniejszanie się do polowy czasu skoku paradygmatycznego (jest to rata postępu technologicznego) skutkuje wzrost eksponencjalnym raty przyspieszenia postępu. Można zatem z wysokim prawdopodobieństwem prognozować dla XXI wieku skok technologiczny zwielokrotniony w stosunku do tego, który znamy z poprzedniego wieku. W tym kontekście mówi się o nowej „gospodarce”, o „sztucznej inteligencji”, o „osobliwości technologicznej”, o „prawie przyspieszenia postępu technologicznego“. Zjawiska te dają się zaobserwować w gospodarce jak i w takich dziedzinach jak mechanika, elektronika, budownictwo, bionika czy medycyna. Rezultatem bywa czasem w gospodarce księgowość kreatywna, w mechanice nanotechnologia, w medycynie odkrycie nowych metod leczenia, ale i nowych odmian chorób, w architekturze nowych form urbanistycznych, czasem sięgających prawie gwiazd.
ZOBACZ TAKŻE: Miasta pionowe (1)
Cornel Calomfirescu
Tekst jest kontynuacją prezentacji wyników analiz zmian urbanistycznych, przedstawionych na kongresie w Bukareszcie 5 czerwca 2009 roku. (The town planning evolution of the hypermarkets – Bazaar – Fair – House of goods – Hypermarket – Trade Market – Gallery- Mall)
